Η ιστορική εξέλιξη του Μοναστηριού

Τον καιρό του Δεσποτάτου  της Ηπείρου υψώθηκε κοντά στο χωριό Γηρομέρι Φιλιατών ένα από τα εξέχοντα μοναστικά κέντρα του Ηπειρωτικού χώρου, το αφιερωμένο στην Παναγία Μοναστήρι του Γηρομερίου . Ιδρυτής του ήταν ο Όσιος  Νείλος Εριχιώτης (1228-1334)[1].

Στα ασκητήρια του Όσιου Νείλου ασκήτεψε αρχικά ο ίδιος ο Όσιος Νείλος με σκοπό να μαζευτούν σε σύντομο διάστημα κοντά του κι άλλοι ασκητές και να δημιουργηθεί έτσι μία μικρή μοναστική αδελφότητα που άρχισε να ακτινοβολεί την αρετή που φλόγιζε και άλλους προσκυνητές ως και αυτούς τους δεσπότες της Ηπείρου που έρχονταν αρωγοί τους. Έτσι ξεκίνησε το Μοναστήρι του Γηρομερίου που χάρη στις διατάξεις του εσωτερικού του κανονισμού όπως διατυπώθηκαν από τον ιδρυτή του στη «Διαθήκη» του, διατηρήθηκε σε όλους αυτούς τους σκοτεινούς αιώνες ολοφώτεινο και φλογερό, πνευματικό ίδρυμα και εθνική κιβωτός[2].

Δεν μας είναι γνωστή η πορεία του Μοναστηρίου στους 2 πρώτους αιώνες από την ίδρυσή του. Αργότερα απαντιέται σταυροπηγιακό Μοναστήρι δηλαδή υπαγόμενο απευθείας στο Πατριαρχείο με τον ηγούμενό του Πατριαρχικό Έξαρχο. Με σιγίλιο του Πατριάρχη Ιερεμία Α΄ στα 1533 το Μοναστήρι απαλλάχθηκε από κάθε συνεισφορά του στο Πατριαρχείο. Από αυτό φανερώνεται ότι στο Μοναστήρι του Γηρομερίου είχε υπαχθεί το επίσης αξιόλογο γειτονικό Μοναστήρι του Ιωάννη του Θεολόγου της περιοχής Δελβίνου[3].

Ο 16^ος αιώνας για την Μονή Γηρομερίου ήταν εποχή ακμής. Από πατριαρχικά σιγίλια, αλλά και από την κεραμική επιγραφή εξωτερικά στον νότιο τοίχο του καθολικού, πληροφορούμαστε ότι το έτος 1568 η Μονή ανακαινίστηκε με χορηγία του ηγεμόνα της Ουγγροβλαχίας Αξιώτη[4]. Στη συνέχεια η Μονή έπεσε σε μαρασμό και παρακμή. Οι λόγοι που οδήγησαν σε αυτήν την κατάσταση δεν είναι γνωστοί και πιθανόν να οφείλονται σε εσωτερικά προβλήματα της αδελφότητας. Ο Αξιώτης φρόντισε για τη σταθερή οικονομική εξασφάλιση της Μονής. Την ίδια χρονιά, με πρωτοβουλία του, ο ηγεμόνας της Βλαχίας Πέτρος έκδωσε διάταγμα σύμφωνα με το οποίο ορίζεται ετήσια χορηγία 1000 άσπρων υπέρ της Μονής[5].

Το 1800 το Γηρομέρι υψώθηκε σε επισκοπή που ανήκε στη Μητρόπολη Ιωαννίνων. Ο πρώτος όμως επίσκοπος που εστάλη από το Πατριαρχείο, αποκεφαλίστηκε στα Γιάννενα. Τελικά το 1895 ενώθηκε οριστικά με την  Επισκοπή Παραμυθιάς που είχε γίνει Μητρόπολη[6].

Η πνευματική ακτινοβολία του Μοναστηριού υπήρξε στους αιώνες τεράστια . Εκεί μορφώνονταν κληρικοί και δάσκαλοι. Το 1911 ο Μητροπολίτης Παραμυθιάς Νεόφυτος ίδρυσε στο Μοναστήρι Ιερατική Σχολή, στην οποία φοιτούσαν 15 υπότροφοι. Από το 1960 το Μοναστήρι ανακαινίζεται[7]. Στις μέρες, μας μονάζουν στο Μοναστήρι 3 μοναχοί, με Ηγούμενο τον Αρχιμανδρίτη Μεθόδιο Ντελή.

---

[1] Wikipedia

[2] Βασιλείου Κραψίτη τόμος β Θεσπρωτικά ΑΘΗΝΑ 1972 σελ. 162-163

[3] Βασιλείου Κραψίτη τόμος β Θεσπρωτικά ΑΘΗΝΑ 1972 σελ. 167-168

[4] Προσκηνητάριον Ιεράς Πατριαρχικής και Σταυροπηγιακής Μονής Κοιμήσεως της Θεοτόκου Γηρομερίου 2008 σελ.31-33.

[5]Ο τοιχογραφικός διάκοσμος του καθολικού της Μονής Γηρομερίου Θεσπρωτίας (1577-1590) Ιωάννης Κ. Τσιούρης σελ.17-18.

[6] Βασιλ. Κραψ. τόμος β Θεσπρωτικά ΑΘΗΝΑ 1972 σελ. 168

[7] Βασιλ. Κραψ. τόμος β Θεσπρωτικά ΑΘΗΝΑ 1972 σελ. 176-196